کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 18

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن

چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

 

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

خم گرفتن-فنی از کشتی

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن
تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

پیر شَوی-عمرت دراز باد

دست دادن-پیش آمدن
بی همه کس-بی پدر و مادر
خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد
پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

چاره ساز-خداوند

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

 

 

 

 

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

 
آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)
پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن
تره بار-میوه ها و سبزی ها

زیر تشکی-رشوه

آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن
 

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

آن چنانی-چنانکه خود می‌دانی-بسیار گران‌بها-بسیار عجیب

پای پس-عوض-تلافی

آمدن(آغاز به کاری کردن)

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

چرکوندی-لکه دار کثیف

دلسردی-ناامیدی-یاس
روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

 

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

 

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

بازداشتی-زندانی موقت
جا-رختخواب-بستر

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

دک و دنده-بالا تنه

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

 
چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

داداشی-برادر در زبان کودکان

 

 

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)
بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

 

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن
چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

تپلی-گرد و چاق

 

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

 

آهوی خاور(آفتاب)

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

دزد و حیز-نادرست و مکار

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

 

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات
چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

 
خِطَب-جزیی از جهاز شتر
درگاهی-آستانه

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

رمباندن-خراب کردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند
 

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد
خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن
چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

 

پیاله زدن-می نوشیدن
آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

 
آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

 

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

جیک-صدا-آواز

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

بی بو و بی خاصیت-کسی که سود و زیانی ندارد

 
دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

آبِ دندان(حریف ساده)

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

 
جببه گرفتن در مقابل کسی-با کسی مخالفت کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

دو جین-دوازده تا

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

تک و تا-جنب و جوش

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

جوشی شدن-عصبانی شدن

تیپا خوردن-رانده شدن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

 
خندیدن تو روی کسی-به کسی که بسیار گستاخ است می گویند

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

 

خاله بی بی-نوعی آش

چانه-گلوله ی خمیر نان

 

بازار مکاره-بازار موقت

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

 

 
جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن
تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک
زار-کوتاه شده ی زایر
 

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

چای نیک-قوری و کتری چای

 

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک
 

خاله خرسه-دوست نادان
خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

 
افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

 

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

 
تره بار-میوه ها و سبزی ها

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

 

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

 
پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

 

دایی قزی-دختر دایی
از خر افتادن-نابود شدن-مردن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی
اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن
خیرات کردن-چیزی را

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
حمله-بیماری غش-صرع

 

خر بی یال و دم-احمق-نادان

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

 

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

 

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

 
روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

دول-آلت مردی به زبان کودکان

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

 

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

کار شگفت‌انگیز کردن

خِطَب-جزیی از جهاز شتر
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت
چوب خوردن-تنبیه شدن

تو به تو-گوناگون-لا به لا

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد
پر گویی-روده درازی-پر چانگی
باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

 

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

حاجی خرناس-لولو

خرده بُرده-مشکل-اختلاف
آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)
آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

 

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

روان بودن-از حفظ بودن-از بر بودن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

دست بالا-حداکثر

حالا حالاها-مدت دراز

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

اُرُسی(کفش)

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

دزدی گرگی-دله دزدی

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

 

دمپایی-کفش راحتی خانه

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

خدا کند-ای کاش

بادپا-تند رو-تیز تک

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

 

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن
پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن
پلاس-اثاث مختصر منزل

آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)
تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

 

زیر سری-بالش-متکا

چشمداشت-توقع-انتظار
خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس
خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه
راحتی-دمپایی

 

 

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن
دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

 

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

 

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن