منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 49

حُقه-زرنگ و ناقلا

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

 

رد پا-جای پا-اثر

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

 

 
حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن
حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده
داغ دیدن-شاهد مرگ عزیزی شدن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

زینه-پله

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن
خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

چشم گود شدن-لاغر شدن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه
آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

توالت کردن-آرایش کردن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)

چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

بچه ی-اهل ِ

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

 

اجابت کردن معده-قضای حاجت

دله دزدی-عمل دله دزد

خر گردن-گردن کلفت-بی عار

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

زه زدن-بیرون شدن کمی رطوبت از مخرج-از زیر کار شانه خالی کردن-منصرف شدن
جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

 
چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی
چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

اسب چوبین-تابوت

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

 
 

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

چرند اندر چرند-پرت و پلا
پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

تنبل خان-تن پرور

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

دمپایی-کفش راحتی خانه
حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

 

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

بابا غوری-نابینا-کور
پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

خشکه بار-نگا. خشکبار

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

جمع کردن-گرد آوردن

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

خاکی-فروتن و متواضع

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

حرف شنو-سر به را-مطیع

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم
دوا درمان-مداوا-معالجه

دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن
پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک
از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

 

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند
دلقک-شخص مسخره
چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

جان کلام-اصل مطلب

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

 

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

دومندش-دوم از آن

پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

بمیرم-قربان بروم
آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

خرج تراشی-هزینه درست کردن

تِر زدن-خراب کردن کار

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

 

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

دق مرگ-دق کش

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

خرجی-پول لازم برای گذران روز
دل دار-دلیر-شجاع-معشوق
اشک خنک(گریه‌ی ساختگی)

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

بمیرم-قربان بروم

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

دست علی به همراه-علی یارت باد

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار
زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

 

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

چپو-غارت-تاراج
روکاری-کار روی بنا یا چیزی

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

 
پیله-مو

با دست و پا-آدم زرنگ

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

از دست کسی کشیدن(از کسی در زحمت و رنج بودن)
از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

آکَل(آقای کربلایی)

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

 
از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن
جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

 
دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

 

دو لبه-دارای لب کلفت

چروکیدن-چین دار شدن

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

تند نویسی-سریع نویسی

 

دوخت و دوز-خیاطی

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

به پول رساندن-فروختن

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

آهوی خاور(آفتاب)

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن
انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

از ته دل-از سر صدق و صفا

 

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن
چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

 

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

 

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی
بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

جی جی-خار پشت-جوجه تیغی
آکَل(آقای کربلایی)

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

باربند-جای نهادن و بستن بار

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

داد و هوار-داد و فریاد

تر دماغ-سرحال-شنگول

 

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

این خاکدان-دنیا

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار
تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
خیابان گردی-بی کاری-ولگردی
رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

حمله گرفتن-غش کردن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

بازداشتگاه-زندان موقت

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

ترش کردن-عصبانی شدن

 

باربند-جای نهادن و بستن بار

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

چشم و همچشمی-رقابت

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

جا ماندن-فراموش شدن

 

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

ذِله کردن-ذله آوردن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

 
از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن
 

 

چشم گود شدن-لاغر شدن

 

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

 
تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

چُل-آلت مرد

پینه-وصله-پوست سخت شده

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

چپ بُر-نوعی اره ی دستی

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

خدابیامرزی-درخواست بخشش

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

دخیل-پناه برده-توسل جسته به

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

 

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

اُرُسی(کفش)

چَکی-وزن نکرده-یک جا

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

 

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

زهره کردن-بسیار ترساندن

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

پیشت-آوازی برای راندن گربه

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

چشم زهره-ترس

دَدَر-بیرون-کوچه
آبِ دندان(حریف ساده)

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند
چشم خوردن-نظر خوردن

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

روغن داغ-روغن گداخته

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

 

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

بسیار دلواپس و نگران بودن

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

 

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

 

 

تو دار-راز نگهدار

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

 

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن
 

 
 

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

خودرو-آن چه بی اسب رود

 

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

 
دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

تردستی-مهارت-شعبده بازی

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن
از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

به جا آوردن-شناختن

 

زیر جامه-زیر شلواری

 

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

دراز کش-افتاده-خوابیده

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)