منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 274

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

 

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد
پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

روغن داغ-روغن گداخته

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

چرند اندر چرند-پرت و پلا

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد
تمام و کمال-کامل-به تمامی

 

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)
آب تاختن(پیشاب کردن)

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

چار ستون بدن-استخوان بندی-اسکلت بدن

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

خبرنگاری-کار خبرنگار

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

آمدن-آغاز به کاری کردن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

آخرین تحویل-قیامت

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

جایی-مستراح-توالت

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

به پول رساندن-فروختن

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن
 

جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

خر آوردن-بدبخت شدن

 

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

 

 

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است
پیش کنار-بیضه-خایه

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

البرز-بلندقامت-دلیر

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

آواز شدن-شهره شدن

دندان تیز کردن-طمع کردن

پول مول-پول

 

دوبل-دو برابر

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
چلو-برنج آب کشیده
در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

خیکی-آدم چاق و فربه

چهره کردن-نگا. چهره شدن

دسته جمعی-باهم-گروهی

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه
زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

پر روده-پرچانه-روده دراز

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

 
از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

چَکه-شوخ و بذله گو

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه
چشم باباقوری-نابینا-کور

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

 

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

چایمان-سرما خوردگی

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

خودخوری-حالت خودخور

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

 

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

خاله خرسه-دوست نادان

خرج راه-هزینه ی سفر

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)
جا-رختخواب-بستر

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن
خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست
آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

 

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

دور دست-جایی دور

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک
پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

 

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

 

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

پروار-فربه-چاق

 

راست روده شدن-اسهال گرفتن
هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
پُلوغ-ازدحام-بی نظمی

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن
ابریشم-زن نوازنده-مطرب
احدالناس-کسی-فردی

دل-معده

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

 

اُرُسی(کفش)

پیله-مو

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

 

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

ته دار-پایه دار

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

 

بد قول-بد عهد-آن که به قول خود وفا نکند

تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش

 
دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

 

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل
دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

خال به خال-خال خال
داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

خنک کردن-سرد کردن

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک
دست من و دامن تو-دستم به دامنت

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی
جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست
تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته
پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف
خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن
با خرس توی جوال رفتن-با آدم ناجور همدم و همکار شدن
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

آخش درآمدن-از درد نالیدن

انگشت‌شمار-کم-معدود
بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

البرز-بلندقامت-دلیر

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

اُق زدن-بالا آوردن

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

 

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن
تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

 

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول
به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن
پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

بی خودی-بی دلیل-بی جهت
الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)
جلز-نگا. جز

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

دو به هم زنی-دو به هم اندازی
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

 

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

دلجور-همدل

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن
بستری-خوابیده در بستر-بیمار
زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

دست چین-گزیده-منتخب

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن
دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

 

خداپسندانه-مورد پسند خدا

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

خیط شدن-نگا. خیت شدن

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن
زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو
دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان
پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی
اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

تند و تیز- تند تیز

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

چو-شایعه

 

چانه لغ-نگا. چانه شل

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)
زُل-خیره
حهاز-کشتی بزرگ
افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

زیر جلکی-پنهانی

خرناس کشیدن-نگا. خرناس کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

چال افتادن-گود شدن

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت
خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن
دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

خروس خوان-هنگام سحر

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

چُس افاده-افاده ی بی جا

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

پسله-جای پنهان-در نهان

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

زَوال-مست مست-لول

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی
پر روده-پرچانه-روده دراز

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن
آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

 
پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

حیوون-نگا. حیوان
خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن

چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

آمده(شوخی و لطیفه)

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

 

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

آن سرش ناپیدا بودن(برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود)

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن
پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

باربند-جای نهادن و بستن بار

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

جود-یهودی-حهود

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن
آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

راست شدن-رو به راه شدن

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

دیالله-زود باش دیگه !

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

روی چشم-اطاعت می شود !