مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه قسمت 386

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

دهنه سرخود-بی بند و بار

 
جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

بقچه بندی-ران چاق
برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

پشت رو-وارونه

رودرواسی-رودربایستی

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

 

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
 

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

 

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

چاچول-حقه باز-شارلاتان

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

 

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

حُقه-زرنگ و ناقلا

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

بخت-شانس-اقبال-شوهر

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

 

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

چله ی زمستان-سرمای سخت

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن
رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن
حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

 

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن
 

ته بندی-خوراک کمی که پیش از غذای اصلی می خورند

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

 

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

 
دور تسبیح-بسیار و بی شمار

 

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

چین و خم-پیچ و تاب

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

چَخ چَخ-عیش و عشرت

بی جا-نامناسب-بی مورد

 

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

خودفروش-فاحشه-خائن

 
خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

بپا-مواظب باش-متوجه باش

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

بَهمان-فلان

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

دست و رو شسته-بی شرم-وقیح

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

خُردینه-بچه ی خردسال
 

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

برادر زاده-فرزند برادر

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی
 

پله خوردن-دارای پله بودن

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

 

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

 

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

الکی-بی‌هوده-بی‌خود-دروغکی

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

بفرما زدن-تعارف کردن

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

ارباب حجت-اهل منطق

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

آب و خاک(میهن، دیار)

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه
ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

 

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)
چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

 

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

حاجی خرناس-لولو

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

 

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

دستِ چپ-سمت چپ
خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)
تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

ترکه-آدم باریک و بلند

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن
ازرق شامی(اخمو، ترشرو)
آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

آواز دادن(خواستن)

پنج تن آل عبا- پنج تن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

دست دوم-کار کرده-مستعمل

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

چسبیدن-لذت دادن
آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

 

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک
دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن
رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان
از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

 

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

خِر-حنجره-گلو

 

تریاکی-معتاد به تریاک
پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

جُربزه-قدرت-توانایی

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن
بنا کردن-شروع کردن

 

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

زرد گوش-بی رگ-ترسو

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

رودرواسی-رودربایستی

پیاله فروش-میخانه چی

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

دام پزشک-پزشک حیوانات

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

خاطر جمع-مطمئن

بز دل-ترسو

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

درشت-حرف زشت-دشنام
تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست
پُر توپ-خشمگین
تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

دل قرصی-اطمینان

از کمر افتادن-از خستگی زیاد از کار افتادن-ناتوان شدن در امر جنسی

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

ته گرفتن-سوختن غذا

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

چغاله بادام-بادام نارس

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید
چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن
دریا زدگی-حالت تهوع در اثر حرکت کشتی

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

خاله خرسه-دوست نادان

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

 

پِی-دنبال

دست فرمان-مهارت در رانندگی

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن
الابختکی-اتفاقی-تصادفی
آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)
تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن
اختر شمردن-شب‌بیداری

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)
ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

 
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

خر بی یال و دم-احمق-نادان

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

 
چاخان پاخان-دروغ

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

دو لبه-دارای لب کلفت

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

بساز-آدم سازگار-صبور

خیرات کردن-چیزی را

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

آلاف و الوف-مال و ثروت-جاه و مقام

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

 
دست کردن-دست فرو بردن
 

زالو-آدم سمج

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

چراغانی کردن-جشن گرفتن
بازار مکاره-بازار موقت

دو به هم زن-دو به هم انداز

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

 

خودرو-آن چه بی اسب رود

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)
چای خانه-محلی که وسایل چای را در آن جا می گذارند-قهوه خانه

چشمداشت-توقع-انتظار

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

 

پیله-مو

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

جا-رختخواب-بستر
پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن
چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن
حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

خدا داده-دیم کاری

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن
تپق-گرفتگی زبان

آکِله(جذام، زن سلیطه)
در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

بامب-توسری

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

 

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)
تریاکی-معتاد به تریاک

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

چال افتادن-گود شدن

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند