کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت دهم

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن
راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

دُم لابه-چاپلوسی-تملق

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

رو داشتن-گستاخ و وقیح بودن

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

 

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

جگر گوشه-فرزند

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران
خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند

خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
چیز فهم-عاقل و فهمیده

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

 

به درک- به جهنم
زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن
در نتیجه-سرانجام-عاقبت

 

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن
حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس
خدا نگهدار-خدا حافظ

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

جوغ-جوی آب

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

جیش-ادرار در زبان کودکان

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد
جُربزه-قدرت-توانایی
پامال شدن-از بین رفتن

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

 

دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی
رنگ شدن-گول خوردن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

 

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

 

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

دُنگ-سهم-حصه

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

دال به دال-پشت سر هم
بله قربان گو-چاپلوس-متملق

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

 

بغداد آباد-شکم سیر

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

 

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

 
در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن
خیرات کردن-چیزی را
اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان
آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن
بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن
پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

بامبول-حقه-کلک

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

 

 
خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

دست فروشی-شغل دست فروش

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

پاشیر-گودال پای شیر آب

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

خاله خرسه-دوست نادان

راسته کردن-حساب گِرد کردن اعداد
پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن
حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

 

پیسی-بد رفتاری-آزار

 
 

حمله-بیماری غش-صرع
به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

ته بر کردن-از ته بریدن

بازداشتگاه-زندان موقت

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

 

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

تلمبار- تل انبار
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

 

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

چاچول-حقه باز-شارلاتان

پاک-به کلی-یکسره

دستِ چپ-سمت چپ

ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش
اشک کوه-یاقوت-لعل

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

 
از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن

دنیا آمدن-زاده شدن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

 

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

حُقه-زرنگ و ناقلا
خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
حساب کهنه-نگا. حساب سوخته

 

زیر سری-بالش-متکا

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

خوش انصاف-با انصاف-منصف

 
پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن
اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ
 

دردسر-گرفتاری-سرگردانی

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

رکاب دادن-راهی جایی شدن

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

رج کردن-رج بستن

ابرو تنگ کردن(ناز و غمزه نمودن، افاده و بی‌اعتنایی کردن)

خدا نگهدار-خدا حافظ

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

دو لَتی-در دو لنگه ای

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
تَپوک-ضربه ی دست یا پا
خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

 

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

 

خلاف شرع-ضد قانون شریعت

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی

 
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن
تند و تیز- تند تیز

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

 

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

 

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

ریز بینی-نکته سنجی-دقت

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

جاده کوبی-راه صاف کردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

 

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

 

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
زیر آبی-زیرآبکی

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

رکاب دادن-راهی جایی شدن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

زهکونی-اردنگی-تیپا

تُف کار-بچه باز

زبون-حقیر-توسری خور

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

خرده قرض-بدهی اندک

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

 

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

رفتگر-سپور-آشغالی

تب و تاب-سوز و گداز

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

احوال گرفتن-جویای حال شدن

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن
بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض
از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

دندان شکن-قاطع-محکم

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

زیاده روی کردن-اسراف کردن-افراط کردن

جَر-پیچ و خم راه
پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

پابوسی-زیارت

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن
چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

 

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

دراز کش-افتاده-خوابیده

آتشی(تندخو، زودخشم)

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن
دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

 
خوش قلق-رام-خوش خوی

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

اُرُسی-کفش

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال
آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

 
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

 

پاچین-دامن زنانه

تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

 

 
چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

راپرتچی-گزارش دهنده

دستشویی-توالت-مستراح

 

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

خفه خون-خفقان

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند